Ailede sağlıklı iletişim nedir? Aile içi iletişim modelleri nelerdir?

Aile, temel kişilik özelliklerinin kazanıldığı ve üyelerin birbirleriyle ilişki kurmayı öğrendiği ilk yerdir. Aile içi iletişim ise aile üyelerinin birbirlerine sözel veya sözel olmayan ifadelerle verdikleri mesajlardır. Ailedeki iletişim, çocukların gelecek yaşantılarına model olmaktadır. İletişimde iyi bir rol model olmak için anne babaların; iletişimin öğelerini gereği gibi yerine getirmesi, karşısındaki kişiyi içtenlikle dinlemesi ve konuştuğu konuya yeteri kadar hakim olması gerekir.

Etkili bir iletişim, aile üyelerinin karşılıklı olarak birbirlerinin düşünce ve duygularını anlamalarını sağlar. İşbirliği, yardımlaşma ve paylaşma davranışlarını çocuğa kazandırmakta önemli rol oynar. İyi bir iletişimin gerçekleştiği aile ortamında çocuklar daha özerk ve bağımsız bir kişilik geliştirirler. Düşünme, düşünce ve duygularını açıklama özgürlüğü ve alışkanlığı kazanırlar. Kısaca bağımsız birey olma yolunda olumlu tecrübeler edinirler.

SAĞLIKLI AİLE İÇİ İLETİŞİM İÇİN ÖNERİLER

Aile üyelerinin birbirlerine yeterince zaman ayırmasına dikkat edin.

Tek taraflı iletişim kurmayın. Konuşurken sadece kendi isteklerinizi dile getirmeyin. Karşıdaki kişinin de beklentilerini, görüşlerini sorun ve dikkatli bir şekilde dinleyin. Konuşurken karşınızdaki kişiyle göz teması kurmaya özen gösterin.

Size aktarılan mesajı doğru anladığınızdan emin olun. Anlatılanları kendi sözcüklerinizle kısa bir şekilde karşınızdakine söyleyin. Bu ifadeler karşınızdaki kişiye anlaşıldığını hissettirecek ve sizinle konuşmaya devam etmek isteyecektir. (Seni doğru anladıysam ….. mı demek istedin? Burada bahsettiğin ……. mı?)

Yargılayıcı ifadelerden uzak durun. Yaşanan problemlerde suçlu-suçsuz, haklı haksız aramak yerine sorunun çözümüne odaklanın ve karşınızdaki kişiyle empati kurup duygularını anlamaya çalışın. (Sorunu çocuğunuzla yaşıyorsanız çözüm önerileri için fikirlerini çocuğunuza sorun.)

Eleştirirken kişiliği değil, davranışı eleştirin. Bireylerin olumsuz tutum ve davranışları gözlendiğinde bu durumu eleştirirken davranış ve tutuma dikkat çekerek eleştirilmelidir. Örneğin ‘Sen zaten tembelin tekisin yine odanı toplamamışsın’ yerine ‘Odanı toplamadığını fark ettim, buna engel olan bir durum mu var? Anlatmak ister misin?’ gibi.

Sen diliyle değil, ben diliyle konuşun. ‘Yüksek sesle konuşma!’ yerine ‘Yüksek sesle konuşman beni üzüyor/rahatsız ediyor.’ demek, sen dili yerine ben dili kullanmak demektir.

İletişimde sihirli sözcükleri kullanın. İltifat etmek, rica etmek, lütfen demek iletişimi güçlendiren kelimelerdir. Bunlarında zamanında ve yerinde kullanılması olumlu iletişimi arttıracaktır.

Olumlu davranışları vurgulayın. Olumlu davranışların vurgulanması bu davranışların devamlılığını sağlarken, olumsuz davranışların da azalmasını sağlayacaktır.

Sevginizi davranışlarla gösterin. Çocuğunuza, eşinize, doğaya, hayvanlara olan sevginizi göstermekten çekinmeyin.

Yararlı İletişim Örnekleri

• Doğrudan davranışa övgü. "Oyuncaklarını toplamışsın, aferin sana."
• Sözsüz onaylamak: Tebessüm etmek, göz kırpmak.
• Söylenenin içeriği ile söylenme biçimi arasındaki uyum.
• Küçük başarılara dikkat etme ve haklarında olumlu sözler söylemek. "Ödevlerini zamanında yapmak konusunda dikkatlisin, bu çok güzel."
• İstenen davranışı doğru, az ve öz tanımlamak.
• Beklentilerin çocuğun bilişsel, duygusal, fiziksel gelişime uygun ve gerçekleştirilebilir olması.
• "Ben" iletileri kullanmak. "Kardeşine yardım ettiğin için çok mutlu oldum."
• Çocuğun duygularının farkında olmak ve kabul etmek. "Şu anda üzgün olduğunun farkındayım."
• Kuralların ve sınırların tutarlı, net olması.
• Yaratıcı sorun çözme stratejileri bulmada çocukla işbirliği yapmak. İsteklerinizde dürüst ve açık olmak. "Paltonu ve eldivenlerini şimdi giymeni istiyorum. Servis beş dakika sonra gelecek.
• "Zor, kolay" gibi yargılayıcı olmayan sözcükler kullanmak.

Yararsız İletişim Örnekleri

• Övgüye olumsuzluk etkileyerek niteliğini bozmak. "Oyuncaklarını yerine koymuşsun, aferin sana. Neden her zaman bunu yapmıyorsun?"
• Yalnızca ‘sorun’ olduğu zaman iletişime geçmek.
• Karmaşık ve anlaşılmaz övgü sözcükleri kullanmak. "Seni sessizce oynarken görmek bazen benim için hoş oluyor."
• Yalnızca büyük başarıları görmek.
• Övgünün yersiz olması.
• Beklenen davranışı yerleştirmek için belirsiz ve genel sözcükler kullanmak. "Güzel davran."
• Beklentilerin çocuğun bilişsel, duygusal, fiziksel gelişiminden çok yukarıda ya da çok aşağıda olması. Gerçekçi olmayan hedefler belirlemek.
• "Sen" iletileri kullanmak. "Sen beni çok kızdırıyorsun."
• Çocuğun duygularını görmezden gelme ya da hafife almak. "Bunda üzülecek ne var?"
• Kuralların ve sınırların değişken olması.
• Çocuğa ne yapacağını söylemek.
• Amaçları anlaşılması zor sözcüklerle anlatmak. "Haydi hazırlan!"
• "İyi, kötü, berbat" gibi yargılayıcı sözcükler kullanmak.

Aile içi iletişim hakkında daha fazla bilgi için bu makaleyi inceleyebilirsiniz. 👈